دلایل نامگذاری شهر کوچصفهان؛ پیوندی تاریخی با اصفهان؟
مقدمه
نام شهرها اغلب بازتابی از تاریخ، جغرافیا، مهاجرت‌ها و فرهنگ مردم آن نواحی است. شهر کوچصفهان در شرق شهرستان رشت، یکی از این شهرهاست که نام آن همواره ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده است. اما چرا این شهر به نام “کوچصفهان” شناخته می‌شود؟ آیا ارتباطی با شهر تاریخی اصفهان دارد؟ در ادامه به بررسی ریشه‌ی این نام می‌پردازیم.
ریشه واژه “کوچصفهان”
نام “کوچصفهان” از ترکیب دو واژه “کوچ” و “صفهان” تشکیل شده است:
- واژه “کوچ”
در زبان فارسی، “کوچ” به معنی حرکت یا مهاجرت از یک مکان به مکان دیگر است. در بسیاری از متون تاریخی، “کوچ” به گروه‌هایی از کوچ‌نشینان اشاره دارد که برای یافتن سرزمین‌های حاصلخیزتر یا دلایل سیاسی و اجتماعی، محل زندگی خود را تغییر می‌دادند. - واژه “صفهان”
“صفهان” اشاره‌ای روشن به شهر تاریخی اصفهان در مرکز ایران دارد؛ یکی از مهم‌ترین شهرهای تمدنی ایران در دوران صفوی و قبل از آن.
فرضیه‌های تاریخی درباره نامگذاری کوچصفهان
بر اساس گفته‌ها و پژوهش‌های محلی، دو فرضیه‌ی اصلی درباره‌ی نام “کوچصفهان” مطرح شده است:
1. مهاجرت مردم از اصفهان به این منطقه
قدیمی‌ترین و رایج‌ترین فرضیه آن است که گروهی از مردم شهر اصفهان در دوران گذشته – احتمالاً در زمان صفویه یا پس از آن – به دلایلی مانند ناامنی، جنگ، یا به‌دستور حکومت، به ناحیه‌ای در گیلان کوچ کرده‌اند. این مهاجران در محل جدید مستقر شده و منطقه را به نام زادگاه خود، “کوچصفهان” (یعنی “اصفهان کوچک” یا “مهاجرت‌یافته از اصفهان”) نامیده‌اند.
2. اصفهان کوچک یا تجلی فرهنگی آن
برخی منابع محلی معتقدند کوچصفهان به‌دلیل شباهت‌هایی از نظر ساختار بازار، فرهنگ شهری یا روابط اجتماعی با شهر اصفهان، چنین نامی گرفته است. اگرچه این فرضیه کمتر مستند است، اما در میان بومیان شنیده می‌شود.
جمع‌بندی
کوچصفهان نه‌تنها از نظر جغرافیایی و طبیعی اهمیت دارد، بلکه نام آن نیز حامل تاریخی پنهان از مهاجرت، تعاملات فرهنگی و ارتباطات بین‌منطقه‌ای است. اینکه آیا این شهر واقعاً توسط مهاجران اصفهانی بنا نهاده شده یا نه، نیاز به بررسی‌های دقیق تاریخی و باستان‌شناسی دارد. اما آنچه مسلم است، نام کوچصفهان امروز هویت ویژه‌ای به این شهر زیبا در دل گیلان داده است.
طبق متون قدیمی .کوچصفهان به در اصل کوچ اسبان که به معنی مردمان کوچ دهنده اسب خزری بودن که به مرور زمان به کوچصفهان تغییر نموده و از سال های دور مرز بین بیه پس و بیه پیش که مرکز هر کدام از آنها رشت و لاهیجان بود و همیشه بین دو منطقه در تقابل و دست به دست شدن بود